Daha dün "Yaşasın Adnan Menderes!" diye alkışlayan eller

Bu kez  "Yaşasın Türk Ordusu" diye alkışlamaya başlar;

Hem de elleri kanayana kadar...

Adana'nın çıkarları konusunda bir araya gelmeyen Adana Milletvekillerinin Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının idamı konusunda bir araya geldiğini yazmıştım. Ardından, idamların infaz edildiği gün, CHP'nin gündeminde de Kurultay'ın olduğunu tespit etmiştim. (*)

Bu yazı yayınlanınca külahını önüne koyup düşünen kadar bana eleştiri getirenler de oldu.

Bu gün, bir zamanlar "Demokrasi Bayramı" olarak kutladığımız 27 Mayıs'ın 60'ıncı yıldönümü. Hafızaları tazeleme adına ne olmuş ve yine Adnan Menderes ve arkadaşları idam edilirken CHP'nin gündeminde ne vardı onu araştırdım.

Bakalım neler olmuş?

HER DÖNEMİN GÜNAH KEÇİSİ: BASIN

Yönetimler, yanlış yapmaktan değil, bu yanlışın bilinmesinden korkarlar. Bu yüzden basın, bütün totaliter rejimlerin hedef tahtasındadır.

Yönetimlerin basını susturma gayreti küçük kıyamet, basınla aynı çıkar paydasında buluşup barışık olması ise büyük kıyamettir.

Biz Adana'da 27 Mayıs 1960 tarihine gelişte son 15 günü bilemiyoruz çünkü Yeni Adana Gazetesi ile Türksözü Gazetesi kapatılmıştı. Her ikisi de 28 Mayıs 1960'ta yeniden yayın özgürlüğüne kavuştu.

Yeni Adana Gazetesi 28 Mayıs, Türksözü Gazetesi ise 31 Mayısta yayına tekrar başladılar. (1)

"SİLAHLI KUVVETLER İDAREYE EL KOYDU"

Yeni Adana Gazetesi'nin manşeti böyle çıktı. Ardından biraz daha küçük puntolarla;

"Milli Birlik Komitesi Başkanı olarak Orgeneral Cemal Gürsel Devlet İdaresi ve Kuvvetler Başkumandanlığını Deruhte Etti.

*Bütün Mülki Teşkilat ve Mahalli Kumandanlıkları Emri altında

*Üniversiteler Açılıyor

*Mevkuf Subay ve Talebeler bugün serbest bırakılıyor

*Türk Basını Hürriyetine kavuştu.

İHTİLAL ADANA'DA NASIL KARŞILANDI

Hiç şüpheniz olmasın, bütün Türkiye'de olduğu gibi, Adanalılar da "Hasan Mutlucan"ın türküleriyle uyanmışlardır. Ardında Milli Birlik Komitesinin Bildirisi ve bir gün sürecek olan sokağa çıkma yasağı...

Böyle başlayabilmek için radyonun ele geçirilmesi şarttır.

Sabah uyanan, Valilik, Belediye ve Emniyet Binası başta olmak üzere bütün kamu kurum ve kuruluşların nöbetçi askerler tarafından mıuhafaza altına alındığını görür.

Dönemin Valisi Turan Kapanlı, Belediye Başkanı ise Ali Sepici'dir.

O gece Adana'ya Askeri Vali Kemal Tanca atanır.

Dünün öcüleri, bu günün kahramanları (Veya Tersi) olarak, "her zamankinden daha fazla birlik ve beraberliğe ihtiyaç duyulan günde" bir araya gelmek yerine karşı karşıya gelir.

Halk radyo aracılığıyla Milli Birlik Komitesi'nin tebliğlerini dinler ve ona göre davranır.

Garnizon Komutanı Ekrem Babacan belediyeye gelerek hoparlörden bir duyuru yapar: "Sevgili Adanalı verilen ve verilecek emirlere itaat edileceğinden eminim" der ve Adana halkına veda eder.

TEZAHÜRATLAR

Daha dün "Yaşasın Adnan Menderes!" diye alkışlayan eller bu kez belediye binası önünde toplanır ve "Yaşasın Türk Ordusu", "Yaşasın Türk Askeri ve Yaşasın Türk Milleti" diye alkışlamaya başlar; Hem de elleri kanayana kadar...

Gündüz olduğu gibi gece de şehirde normal hayat devam etmiş, en küçük bir olay kaydedilmemiştir.

VALİ VE BELEDİYE BAŞKANI

Şimdi sıkı durun, TSK'nin memleket idaresine el koymaları üzerine, şehrimizde de bazı sivil idare amirleri, Mahalli garnizon Komutanlığı tarafından muhafaza altına alınmışlardır. Vali Turhan Kapanlı ile Belediye Başkanı Ali Sepici dün öğleden sonra Garnizon Kumandanlığına sığınmışlardır. (2)

Ben söyledim, siz ne anlarsanız...

İNÖNÜ: "İNTİKAM DUYGUSU İLE HAREKET ETMEYİN"

CHP Gelnel Başkanı İsmet İnönü: "Böyle nazik bir devirde sirayet istidadı gösteren intikam hislerinden, hususi garaz temayüllerinden kaçınılmalıdır..."

Milli Şef, "Hiç kimse intikam duyguları ile hareket etmesin...

İDAMLARA GİDEN SÜREÇ

Duruşmalar 9 ay 20 gün çalıştı. Ara dışında 204 gün sürdü.  Bu süre zarfında 287 oturum ve 1036 saatlik zaman dilimine yayıldı. 14 Ekim 1960 günü başlayan duruşmalar

Duruşmalar sonunda 15 İdam, 43 Müebbet Ağır Hapis cezası verildi. Ayrıca, 4 kişi 15 yıla ve çoğunluk 4 yıla mahkûm ediliyordu.

İdamlar için Milli Birlik Komitesi'nin kararı şart idi. Başbakan Adnan Menderes, Dış İşleri Bakanı Fatih Rüştü Zorlu, Maliye Bakanı Hasan Polatkan idam kararları onaylandı. Kalanların cezası müebbete çevrildi.

İdam kararları 15 Eylül' 1961'de verildi, 17 Eylül 1961'de infaz edildi. (3)

CHP KURULTAYLARI

İnanmayacaksınız ama idam kararları gazetelerin manşetlerini oluştururken ikinci manşetler yine CHP'nin kurultay haberlerine ayrılmıştı. (4)

İnfazların gerçekleştiği gün de yine ikinci haber CHP Listeleri ve üyelerin memnuniyetsizliği idi... (5)

Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin Aslan'ın idamlarının infaz edildiği gün de CHP bütün enerjisini kurultaya harcıyordu.

BEN YAPMADIM CHP YAPTI

Sevdiğim CHP'li dostlarım bana, "ya bu yayınları yapma" diye rica ediyorlar.

Bizim geleneğimizde partilerin tarihi pek merak edilmez. Bu konuda yapılan çalışmaların bile ilgi uyandıracağını sanmıyorum. Çünkü parti programı okuma kültürü olmayınca, parti tarihinin okunmasını beklemek saflık olur.

Eğer CHP'de partinin tarihine bir merak olsaydı, bu gün 1946'dan sonra neden iktidara gelmediğinin nedenleri ortaya konurdu (1974 Bülent Ecevit dönemi hariç o da koalisyondu) o zaman bu yazdıklarımı benim değil, CHP'nin yaptığı da anlaşılmış olurdu.

CHP'yi bir atmosfer oluşturdu, ama örgüt devam ettiremedi.

Atmosferin süresi 1946 yılında bitti, parti örgütleri bu atmosferi diri tutamadılar şimdi de bu atmosferi oluşturmaktan uzak kaldılar.

Beni eleştirmek CHP'ye yarar getirmez.

SON SÖZ

Demokrat Parti, gerçekten bir atmosferin partisiydi. Tek Adamlığa yönelmesiyle Türkiye'ye verdiği zarar tartışılmayacak boyuttadır. Bu ayrı bir konudur.

Marshall yardımlarından Kore Savaşına; iktidara tutunma adına anti demokratik uygulamalarına kadar tartışılabilir. Şüphesiz, tarım ve sanayinin gelişmesine de katkı olmuştur. Ne olmuşsa olmuş onu tarihe teslim edelim. Ancak;

"Türk kamuoyu, bu hükümleri ve bu idamları asla onaylamamıştır..." (5)

(1) kucuksaat.com 06.05.2020 Tarihli Özel Haber

(2) 28 Mayıs / 29 Mayıs 1960 Yeni Adana Gazetesi

(3) Menderes'in Dramı. Şevket Süreyya Aydemir.

(4) (5) 16 Eylül 1961 ve 18 Eylül 1961 Tarihli Yeni Adana Gazetesi