Türk toplumunun hukuk sistemine güveni her geçen gün azalıyor. KONDA’nın yaptığı ‘’ insan hakları’’ konulu araştırma ilginç sonuçları gözler önüne serdi. 

Söz konusu araştırmaya göre, ‘’Türkiye’deki adalet sistemine güveniyor musunuz?’’ sorusuna ‘’Güveniyorum’’ diyenlerin oranı, yalnızca %31, 
‘’Güvenmiyorum’’ diyenlerin oranı ise %69. 
Yakını tutuklananlarda, adalet sistemine güvenmeyenlerin oranı %76’ya kadar çıkıyor. 

Adalet sistemine güven konusunda, cinsiyete göre oranlar da şöyle: Kadınlarda güven oranı %32 iken erkeklerde ise güven oranı %30’da kalıyor. Yaş gruplarına baktığımız zaman ise adalete en az güvenen yaş grubu 18-32 yaş grubu olduğu görülüyor. Bu grupta adalet sistemine güvenenlerin oranı %20. Bunu %32 oranla 33-48 yaş grubu izlerken bu grubu %35 oranla 15-17 yaş grubu takip ediyor. Adalet sistemine güvenenlerin oranının en yüksek olduğu yaş grubu ise +49 yaş grubu. Bu grubun güven oranı %40.

İnsanların eğitim durumlarına göre de adalete olan güvenleri değişiyor. Adalet sistemine en az güvenenler üniversite eğitimi alanlar. Bu eğitim grubunda güven %18. Eğitim seviyesi azaldıkça güven artıyor. Lise eğitimi alanların güveni %23 iken lise altında oran %40

Bunların yanında, insanları istihdam durumlarına göre değerlendirdiğimiz zaman da belirgin farklılıklar söz konusu. Rapora baktığımız zaman, adalete güvenenlerin en yüksek olduğu grubun %40 ile emekliler olduğu görülüyor. İkinci sırada %39 ile ev kadınları yer alırken üçüncü sırada ise %29 ile işçi, esnaf, çiftçi grubu var. Güvenmeyenlerin başında ise %20 ile öğrenciler geliyor. Bu da gençlerin geleceğe umutla bakmadığını ortaya koyan gerçeklerden sadece bir tanesi. İkinci sırayı ise %24 ile işsizler ve beyaz yakalılar paylaşıyorlar.

Adalet sistemine güvensizliğin ortaya çıkardığı diğer bir sonuç da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılan başvurular. 2021 yılındaki AİHM’in değerlendirmesini bekleyen dosyaların %22’si Türkiye ile ilgili. Türkiye ile ilgili 2019 yılında 9.257 dosya varken 2020 yılında bu sayı 11.750’ye çıkmış, 2021 yılında ise 15.250 olmuş. 2021 yılında en fazla başvuru yapan ülkeler sıralamasında Türkiye 2. sırada yer alıyor. 

Türkiye ile ilgili verilen kararlar da Türkiye’de adalete güvenin neden sarsıldığını ortaya koyuyor. Buna göre, açıklanan 78 kararın 76 tanesinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden en az bir tane ihlal tespit edilmiş. İhlal edilen haklara bakıldığında birinci sırada ifade özgürlüğü var. İfade özgürlüğünü özgürlük ve güvenlik hakkı takip ediyor. Yine en çok ihlal edilen haklardan biri de adil yargılanma hakkı.

Hukukun Üstünlüğü Endeksi de Türkiye’nin geldiği durum bu araştırmayı destekler nitelikte. Tam 139 ülkenin bulunduğu listede Türkiye 117.sırada. 2020 yılında ise 128 ülke arasında 107. sıradaydı. Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde ilk sıralarda Danimarka, Norveç, Finlandiya ve İsveç yer alıyor. 

Bu verilerin de ortaya koyduğu üzere Türkiye’de hukuka güven çok düşük seviyelerde. İnsanların hukuka güvenmediği bir ortamda huzurun olması imkânsızdır. Bu sebeple, hukukun üstünlüğü sağlanmak ve tekrar adalet sistemini güvenilir hale getirmek Türkiye’nin en önemli sorunlarının başında geliyor.

Peki, çeşitli kıstaslara göre Türkiye'nin yeri ülkeler sıralamasında nerede? *

Demokrasi sıralamasında;
- 167 ülke arasında 103'üncü sıradayız.

Hukukun Üstünlüğü sıralamasında;
- 139 ülke arasında 117'nci sıradayız.

Siyasal İstikrar Endeksinde;
- 194 ülke arasında 170'inci sıradayız.

Dünya Basın Özgürlüğü sıralamasında;
- 180 ülke arasında 153'üncü sıradayız.

Çevre Endeksinde;
- 180 ülke arasında, 99'uncu sıradayız.

Kamu Güvenliği Endeksinde;
- 38 ülke arasında 32'nci sıradayız.

Yolsuzluk Endeksinde;
- 180 ülke arasında 96'ncı sıradayız.

Gayri Safi Millî Hasıla (GSMH) sıralamasında;
- 2003 yılında dünyanın 21'inci ekonomisi idik,
- 2021 sonunda dünyanın 23'üncü ekonomisine geriledik.
Enflasyon sıralamasında nerede olduğumuzu yaşayarak görüyoruz.

Allahu Teâlâ şöyle buyurmaktadır: “Allah size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor. Doğrusu Allah, bununla size ne güzel öğüt veriyor! Şüphesiz ki Allah hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir” (Nisâ, 58).

Demek ki neymiş? " Emanet ve ehliyet" önemliymiş.

* Bu önemli derleme, ekonomist, eski Merkez Bankası başkanı Mahfi Eğilmez’e aittir.